มารู้จักกับยาเบาหวาน Q&A

Q.1 ยาเบาหวาน มีกี่ประเภท และมีอะไรบ้าง ?
A.1 ยาเม็ดรับประทาน เช่น เมทฟอร์มิน (metformin) กลัยพิไซด์ (glipizide) และยาฉีดอินซูลิน
Q.2 การใช้ยาเบาหวานอย่างถูกวิธี มีอะไรบ้าง?
A.2 สามารถแบ่งยาออกเป็นมื้ออาหารได้ดังนี้

          -ยาก่อนอาหาร ได้แก่ กลัยพิไซด์ (glipizide) ไกลเบนคลาไมด์ (Glibenclamide) ยากลุ่มนี้จำเป็นต้องรับประทานอาหารหลังกินยาภายในระยะเวลา 15-30 นาที เพราะยาจะเริ่มออกฤทธิ์ หากรับ                    ประทานอาหารช้าเกินกว่านั้น อาจทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำได้ 

          -ยาหลังอาหาร ได้แก่ เมทฟอร์มิน (Metformin) ไพโอกลิทาโซน (Pioglitazone) สำหรับ metformin มีผลข้างเคียงที่พบบ่อยคือ คลื่นไส้ เบื่ออาหาร บ่อยครั้งจึงแนะนำให้กินพร้อมกับอาหารคำ                      แรก ซึ่งจะช่วยลดอาการข้างเคียงได้ 

         -ยาพร้อมอาหาร ยาลดน้ำตาลกลุ่มนี้ออกฤทธิ์ขัดขวางการดูดซึมน้ำตาลจากลำไส้เล็กเข้าสู่กระแสเลือด จึงควรกินพร้อมกับมื้ออาหารแนะนำให้กินพร้อมกับอาหารคำแรก ได้แก่ Acarbose                             Voglibose

          -ยาฉีดอินซูลิน ส่วนมากฉีดก่อนอาหาร 15-30 นาที หรือก่อนนอน ตามแพทย์สั่ง และจำเป็นต้องเก็บในตู้เย็นช่องกลาง ไม่ควรนำไปแช่ช่องฟรีซ หรือเก็บที่ฝาประตู เนื่องจากอุณหภูมิที่เก็บยาจะไม่                คงที่
Q.3 น้ำตาลในเลือดต่ำ สาเหตุคืออะไร มีวิธีสังเกตอาการและป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำอย่างไร ?
A.3 หากพบอาการเหล่านี้ ได้แก่ เหงื่อออก ตัวเย็น ใจสั่น กระสับกระส่าย อ่อนเพลีย เดินเซ แสดงว่ากำลังมีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ 
       สาเหตุอาจเกิดจากรับประทานอาหารน้อยเกินไป ผิดเวลา หรือช่วงระหว่างมื้อนานเกินไป รวมถึงออกกำลังกายหรือทำงานมากกว่าปกติ และ การรับประทานยาเบาหวานไม่สัมพันธ์กับมื้ออาหาร
       ถ้ามีอาการเหล่านี้ให้รีบดื่มน้ำหวาน น้ำผลไม้ หรือรับประทานของที่มีน้ำตาลผสม เช่น ลูกอม (ห้ามใช้น้ำตาลเทียม) นั่งพักจนอาการดีขึ้น หากมีอาการแย่ลงหรือหมดสติให้รีบไปโรงพยาบาลทันที   

 การป้องกันภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ

          -ควรพกลูกอมติดตัว
          -รับประทานหรือฉีดยาตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด
          -รับประทานหรือฉีดยาให้สัมพันธ์กับมื้ออาหาร
Q.4 หากลืมรับประทานยาเบาหวาน ต้องทำอย่างไร ?
A.4 หากลืมรับประทานยาสามารถรับประทานทันทีที่นึกได้ (ไม่ควรเกินครึ่งชั่วโมง) แต่ถ้านึกได้ใกล้มื้อถัดไปแล้ว ควรเว้นยาที่ลืมกินไป โดยไม่ต้องกินเพิ่มเป็นสองเท่า แต่สำหรับยากลุ่มที่กินก่อนอาหาร              หากลืมกินยา ไม่ควรนำมากินหลังอาหารแทน เพราะยาจะออกฤทธิ์ในช่วงที่ระดับน้ำตาลในเลือดลดต่ำลงไปแล้ว เบื้องต้นให้รับประทานยาทุกวัน สม่ำเสมอไม่ลืมหรือขาดยา ควบคู่กับการควบคุม                อาหารสำคัญที่สุด

ข้อมูลยาเบาหวานรุ่นใหม่ๆ

1.กลุ่ม SGLT-2 inhibitors:ช่วยเพิ่มการกำจัดน้ำตาลออกทางปัสสาวะ 
ตัวอย่างยา: Dapagliglifozin (Forxiga®) Empagliflozin(Jardiance®)
ข้อดีของยา: 
          -ความเสี่ยงน้อยในการเกิดน้ำตาลต่ำ
          -ลดความเสี่ยงของภาวะหัวใจล้มเหลวหรือการเสียชีวิตจากโรคหัวใจและหลอดเลือด
          -ลดความเสี่ยงการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่ไต
          -น้ำหนักตัวลดลง 
ผลข้างเคียงที่พบได้: 
          - ภาวะขาดน้ำ ปัสสาวะบ่อย>> แนะนำให้ดื่มน้ำให้เพียงพอ
          -ติดเชื้อระบบสืบพันธุ์/ทางเดินปัสสาวะ >>ควรดูแลสุขอนามัยอย่างสม่ำเสมอ
          -ความดันลดลง >> ระวังการใช้ในกลุ่มผู้สูงอายุ
เหมาะกับ: ผู้ป่วยเบาหวานที่มีโรคร่วม ได้แก่ โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคหัวใจล้มเหลว โรคไตเรื้อรัง หรือโรคอ้วนรุนแรง
2.กลุ่ม GLP-1 analogs : ช่วยกระตุ้นการสร้างและหลั่งอินซูลินเพิ่มขึ้น มีทั้งรูปแบบยากินและฉีด
ตัวอย่าง : ยากิน> Semaglutide(Rybelsus®) และยาฉีด > Liraglutide (Saxenda®) วันละครั้ง ,Semaglutide (Ozempic®,Wegovy®) สัปดาห์ละครั้ง,Dulaglutide (Trulicity®) สัปดาห์ละครั้ง
ข้อดีของยา
          -ความเสี่ยงน้อยในการเกิดน้ำตาลต่ำ
          -ลดความเสี่ยงการเกิดภาวะหัวใจและหลอดเลือดที่รุนแรง
          -น้ำหนักตัวลดลง 
          -มีรูปแบบยาฉีดที่ออกฤทธิ์นานทำให้ไม่ต้องฉีดยาบ่อย
ผลข้างเคียงที่พบได้: 
คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว >> แนะนำให้ลดปริมาณอาหารและงดอาหารมัน
เหมาะกับ: ผู้ป่วยเบาหวานที่มีโรคร่วม ได้แก่ โรคหัวใจและหลอดเลือดหรือโรคอ้วนรุนแรง
3. กลุ่ม Dual GLP-1/GIP agonist:ช่วยกระตุ้นการสร้างและหลั่งอินซูลินเพิ่มขึ้น ชะลอการเคลื่อนที่ของอาหารในกระเพาะอาหาร ทำให้รู้สึกอิ่มเร็วและนานขึ้น ทำให้ความอยากอาหารลดลง มีรูปแบบยาฉีด
ตัวอย่าง: Tirzepatide (Mounjaro ) สัปดาห์ละครั้ง
ข้อดีของยา:
          -ความเสี่ยงน้อยในการเกิดน้ำตาลต่ำ
          -น้ำหนักตัวลดลง
          -มีรูปแบบยาฉีดที่ออกฤทธิ์นานทำให้ไม่ต้องฉีดยาบ่อย
ผลข้างเคียงที่พบได้:
คลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลว >> แนะนำให้ลดปริมาณอาหารและงดอาหารมัน
เหมาะกับ: ผู้ป่วยเบาหวานประเภทที่ 2 และผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกิน/โรคอ้วนที่ต้องการลดน้ำหนักและควบคุบคุมระดับ
น้ำตาลอย่างมีประสิทธิภาพ โดยควรใช้ร่วมกับการควบคุมอาหารและการออกกำลังกายเพื่อผลรับที่ดีและยั่งยืน